Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), dù diễn biến thị trường hết sức khó khăn, nhưng sau 9 tháng đầu năm, xuất khẩu thủy sản cả nước vẫn kịp cán mốc 8,33 tỷ USD, tăng 15,5% so với cùng kỳ. Trong cơ cấu kim ngạch xuất khẩu thủy sản trên, xuất khẩu tôm tiếp tục đóng vai trò chủ lực với giá trị kim ngạch xuất khẩu ước đạt 3,38 tỷ USD, tăng 20,3% so với cùng kỳ. Con số này không chỉ phản ánh sự hồi phục vững chắc của ngành thủy sản sau nhiều biến động, mà còn cho thấy khả năng thích ứng nhanh của doanh nghiệp trong bối cảnh thị trường thế giới tiềm ẩn nhiều rào cản. Cũng theo VASEP, động lực tăng trưởng chủ yếu đến từ nhu cầu ổn định ở Mỹ, Nhật Bản, EU và sự gia tăng đơn hàng tại các thị trường khu vực.

Thông thường, hợp đồng giao hàng cho nhà nhập khẩu các nước châu Âu hay Bắc Mỹ tập trung mạnh từ giữa tháng 10 cho đến cuối tháng 11, thì giảm dần cho đến quý I năm sau. Còn các đơn hàng cho các nước châu Á, như: Nhật, Hàn Quốc… thì vẫn duy trì cho đến hết năm. Tuy nhiên, ở vụ tôm năm nay, theo các doanh nghiệp, thị trường Mỹ dự kiến sẽ kết thúc sau ngày 15/10 để tránh rủi ro về thuế.

Sản phẩm tôm bao bột, tôm chiên vừa có giá trị gia tăng cao, vừa không phãi chịu thuế AD sẽ là lợi thế, giúp ngành tôm Việt Nam giữ vững thị trường Mỹ

Ông Hồ Quốc Lực – Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Thực phẩm Sao Ta, nhận định: “Do quyết định cuối cùng về thuế chống bán phá giá (AD) sẽ được Bộ Thương mại Mỹ công bố vào ngày 9/12 tới đây nên việc xuất khẩu tôm vào Mỹ của các doanh nghiệp Việt Nam sẽ giảm mạnh sau ngày 15/10 để tranh rủi ro một khi mức thuế này ở mức cao. Điều này cộng thêm tình hình tôm nguyên liệu hiện cũng không còn dồi dào nên xuất khẩu tôm trong quý IV nhiều khả năng sẽ giảm mạnh so với các quý trước. Tuy nhiên, điều đó cũng sẽ không ảnh hưởng nhiều đến mục tiêu kim ngạch xuất khẩu tôm cả năm do trong 9 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng khá mạnh. Theo tôi, việc hoàn thành chỉ tiêu kế hoạch xuất khẩu tôm từ 3,8-4 tỷ USD của năm 2025 là trong tầm tay”.

Liên quan đến thuế AD, theo ông Lực, dù mức thuế sơ bộ đối với tôm Việt Nam là rất cao, nhưng không phải tất cả sản phẩm tôm của Việt Nam đều bị áp mức thuế này, mà vẫn có những phân khúc sản phẩm không bị thuế chống bán phá giá như: tôm chiên, tôm bao bột… Trong khi đây lại là thế mạnh của các doanh nghiệp ngành tôm Việt Nam, nên doanh nghiệp có thể tận dụng lợi thế này để xuất hàng sang Mỹ. Điều này cho thấy, các doanh nghiệp Việt Nam rất có kinh nghiệm và nghiên cứu rất kỹ về sắc thuế này nên luôn có sự chủ động ứng phó. Tuy nhiên, bước sang đầu năm 2026, tình hình mới thực sự khó khăn hơn nếu phán quyết cuối cùng về thuế AD được đưa ra vào ngày 9/12 tới đây ở mức cao thì bên cạnh việc bị truy thuế AD cho các lô hàng xuất khẩu trong năm 2023, khi xuất khẩu tôm vào Mỹ (sau ngày 9/12) doanh nghiệp buộc phải đóng ký quỹ bằng với mức thuế AD đã được công bố.

“Mặc dù có những phân khúc sản phẩm không bị áp thuế AD, nhưng nhìn chung, bức tranh xuất khẩu tôm Việt Nam vào thị trường Mỹ trong quý I/2026 vẫn được dự báo là không tốt. Điều này cộng với tình hình nuôi từ nay đến đầu năm 2026 không mấy sáng sủa nên n hiều khả năng xuất khẩu tôm trong quý I/2026 sẽ không cao”, ông Lực chia sẻ thêm.

Nguồn cung tôm nguyên liệu từ 4 tỉnh, thành nuôi tôm trọng điểm như: Cà Mau, Cần Thơ, Vĩnh Long, An Giang… hiện không còn nhiều, nên dù các dự báo đều nghiêng về hướng sụt giảm xuất khẩu nhưng giá tôm đến giớ này vẫn giữ ở mức khá cao và khả năng cao là sẽ duy trì mức giá hiện tại cho đến hết quý I/2026.

Ông Võ Văn Phục – Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Thủy sản sạch Việt Nam (Vinacleanfood) cho biết, dù từ tháng 9, xuất khẩu tôm bắt đầu tăng khá mạnh nhưng khó khăn đối với doanh nghiệp và ngành tôm thì vẫn còn đó, bởi áp lực từ thuế, từ sự cạnh tranh, từ nguồn cung nguyên liệu… nên xuất khẩu trong quý IV này chắc chắn sẽ không được như ý. Ông Phục cũng dự báo giá tôm tuy khó giảm, nhưng khả năng một số tôm kích cỡ lớn sẽ giảm. Riêng vấn đề doanh số xuất khẩu và lợi nhuận, hầu hết các doanh nghiệp đều cho có chung nhận định: “Doanh số xuất khẩu sẽ đạt, thậm chí là vượt kế hoạch, nhưng chỉ tiêu lợi nhuận thì vẫn chưa có gì là chắc chắn”.

Theo đánh giá của VASEP, đằng sau kết quả ấn tượng này là sự linh hoạt của doanh nghiệp trong việc đẩy mạnh xuất hàng, tận dụng thời điểm trước khi một số chính sách thuế và rào cản kỹ thuật được áp dụng. Nhiều doanh nghiệp chủ động cơ cấu lại thị trường, tăng xuất khẩu sang châu Á, đồng thời củng cố vị thế tại các thị trường truyền thống. Bên cạnh đó, xu hướng đầu tư vào sản phẩm chế biến giá trị gia tăng, đáp ứng các yêu cầu cao về chất lượng, an toàn và truy xuất nguồn gốc cũng đã giúp thủy sản Việt Nam nói chung và con tôm giữ được sức cạnh tranh, đặc biệt ở phân khúc trung và cao cấp. Tuy vậy, con đường phía trước không ít gập ghềnh khi những rào cản về thuế AD, thuế đối ứng, thuế chống trợ cấp (CVD), sự cạnh tranh… vẫn còn đó, mà ngành tôm nói riêng và thủy sản Việt Nam nói vẫn cần phải vượt qua.

Để duy trì đà tăng trưởng, các chuyên gia khuyến nghị toàn ngành cần theo sát diễn biến thị trường và chính sách thương mại để kịp thời điều chỉnh chiến lược, tránh rủi ro khi rào cản mới xuất hiện. Cơ cấu lại thị trường xuất khẩu theo hướng vừa giữ vững các thị trường truyền thống như Mỹ, EU, Nhật Bản, vừa đẩy mạnh khai thác cơ hội tại thị trường ASEAN, Trung Đông và các thị trường ngách ít cạnh tranh hơn. Để giúp thủy sản Việt Nam cạnh tranh bền vững, nhất là khi người tiêu dùng toàn cầu ngày càng ưu tiên sản phẩm chất lượng cao, bền vững và an toàn, thì yếu tố then chốt mà doanh nghiệp cần tập trung chính là đa dạng hóa sản phẩm và nâng cao giá trị gia tăng. Cùng với đó, ngành cũng cần đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ trong nuôi trồng – chế biến, đồng thời tăng cường thương hiệu quốc gia thông qua các kênh ẩm thực cao cấp và thương mại điện tử.

Có thể nói, 9 tháng đầu năm 2025, dù gặp rất nhiều khó khăn, nhưng với nỗ lực vượt khó cũng bản lĩnh, kinh nghiệm dày dạn, các doanh nghiệp ngành tôm cũng đã tạo nên giá trị kim ngạch xuất khẩu 3,38 tỷ USD là rất đáng trân trọng. Tuy nhiên, trước những rào cản thương mại và cạnh tranh gay gắt, sự chủ động, linh hoạt và sáng tạo sẽ là chìa khóa để toàn ngành vừa giữ vững thành quả, vừa mở rộng cơ hội trên các thị trường quốc tế trong thời gian tới.

Dẫn nguồn: thuysanvietnam.com.vn-Xuân Trường