Các chuyên gia tại Expana đã ước tính mức độ tác động của thuế đối với từng mặt hàng tôm nhập khẩu trong năm 2024, bao gồm tôm nguyên liệu, tôm lột vỏ, bỏ đầu (cả sống và chín). Trong đó, tỷ trọng tôm lột vỏ tiếp tục gia tăng, chiếm 61% tổng lượng nhập khẩu năm 2024 và tăng lên 65% chỉ trong 5 tháng đầu năm 2025. Riêng tôm lột vỏ sống đã chiếm tới 49% trong năm 2024 và lên tới 53% trong năm 2025.

Các quốc gia xuất khẩu chủ lực như Ấn Độ, Indonesia, Việt Nam và Thái Lan đang phải đối mặt với mức thuế cao, dao động từ 19% đến 25%, trong khi Ecuador chỉ chịu mức 15%. Khi tính toán mức thuế trung bình theo tỷ trọng nhập khẩu từ từng quốc gia, Expana cho biết: thuế đối với tôm lột sống ước khoảng 20%, tôm chín là 18%, còn tôm nguyên con không đầu vào khoảng 15,04% do được nhập khẩu từ các nước như Mexico và Argentina, vốn không bị áp thuế.

Ảnh minh họa. Ảnh: Hoàng Anh

Tuy nhiên, theo Expana, việc dịch chuyển chuỗi cung ứng tôm chế biến là điều không dễ dàng. Dù Ecuador đang đẩy mạnh sản xuất để tận dụng cơ hội, nước này vẫn chưa đủ năng lực và đầu tư cần thiết để thay thế lượng hàng khổng lồ đến từ châu Á. Và ai sẽ dám rót vốn đầu tư trong bối cảnh chính sách thuế có thể thay đổi bất kỳ lúc nào – tháng sau hay năm sau?

Điều đáng lo ngại là chính phân khúc tôm chế biến, vốn đang phát triển mạnh và chiếm tỷ trọng lớn, lại đang phải gánh mức thuế cao nhất. Chỉ số giá tôm chế biến Expana do Urner Barry công bố đã tăng 12,22% tính đến cuối tháng 7, phản ánh rõ áp lực chi phí đang lan rộng trên toàn thị trường.

Vòng xoáy suy thoái 

Trong 12 năm qua, thị trường tôm đã ba lần chứng kiến giá tăng vọt trên 20% trong thời gian ngắn, kéo theo những biến động mạnh về khối lượng tiêu thụ và sau đó là các đợt điều chỉnh giá giảm sâu. Tuy nhiên, mức độ phục hồi sản lượng sau mỗi lần biến động lại không giống nhau.

Giai đoạn khủng hoảng do hội chứng tôm chết sớm (EMS) ghi nhận sản lượng tăng bất thường, khi nguồn cung khan hiếm buộc người mua phải chấp nhận mức giá cao. Từ năm 2016 đến 2018, sản lượng cũng gia tăng nhờ nhu cầu mạnh mẽ, đặc biệt tại thị trường Mỹ – nơi người tiêu dùng sẵn sàng chi trả cho sản phẩm tôm chất lượng, góp phần đẩy tiêu thụ bình quân đầu người tăng cao.

Ngược lại, đợt tăng giá vào năm 2021 – 2022 do nhu cầu thủy sản bùng nổ trong đại dịch COVID-19 lại dẫn đến hệ quả khác: giá và sản lượng đồng loạt sụt giảm sau đó. Điều này cho thấy mức độ co giãn của nhu cầu ngày càng lớn – người tiêu dùng dễ dàng cắt giảm chi tiêu khi giá tăng. Xu hướng này càng thể hiện rõ trong thời gian gần đây, khiến Expana dự báo tiêu thụ tôm bình quân đầu người trong năm 2024 sẽ giảm.

Tổng giá trị nhập khẩu tôm vào Mỹ trong năm 2024 được ước tính ở mức 6,06 tỷ USD, giảm so với 6,4 tỷ USD năm 2023. Mặc dù khối lượng nhập khẩu nửa đầu năm 2025 có dấu hiệu tăng, đây chưa hẳn là xu hướng dài hạn, bởi nhiều doanh nghiệp đẩy đơn hàng lên sớm để né thuế.

Nếu mức thuế chống bán phá giá hiện tại được áp dụng trên toàn bộ giá trị nhập khẩu năm 2024, ngành tôm sẽ phải gánh thêm khoảng 1,1 tỷ USD chi phí, tương đương 18,4%. Ngoài gánh nặng thuế, các nhà cung cấp tại những quốc gia bị đánh thuế cao, đặc biệt là Ấn Độ, còn chịu áp lực giảm giá từ phía người mua Mỹ. Hệ quả là nhiều người nuôi buộc phải thu hẹp quy mô sản xuất, thậm chí rút khỏi ngành để tránh rủi ro từ thị trường này.

Tình trạng này có thể kéo theo một vòng xoáy tiêu cực: sản lượng giảm, giá tăng, nhu cầu tiếp tục sụt giảm và nguy cơ toàn ngành tôm toàn cầu bước vào thời kỳ suy thoái trong vòng 12 tháng tới.

Dù nền kinh tế Mỹ hiện tại chưa cảm nhận đầy đủ tác động từ các chính sách thuế mới, nhiều nhà nhập khẩu và doanh nghiệp chế biến đang phải xoay xở để duy trì hoạt động. Tuy nhiên, khả năng cầm cự là hữu hạn. Khi giới hạn này bị vượt qua, mọi lựa chọn đều sẽ trở nên khó khăn và tốn kém.

Lịch sử cho thấy, mỗi lần thị trường rơi vào khủng hoảng đều xuất phát từ việc các nhà nhập khẩu đánh giá quá cao sức chịu đựng của người tiêu dùng. Đợt điều chỉnh sắp tới chỉ còn là vấn đề thời gian, và những ai đang nắm trong tay lượng hàng tồn lớn sẽ là bên chịu thiệt hại nặng nề nhất dưới tác động của đòn thuế này.

Dẫn nguồn: thuysanvietnam.com.vn-Vũ Đức

Theo Intrafish, Expana