Yucca Schidigera là một loại cây cỏ thiên nhiên phổ biến ở sa mạc Mojave và sa mạc Sonoran thuộc Đông Nam California, ở Nam Nevada, Tây Arizona. Cây Yucca là cây có hoa, cao 5 m, sức sống cao, chịu đựng được dưới ánh nắng mặt trời mà không cần tưới nước.

Trong cây Yucca có hợp chất saponin rất đặc biệt. Ảnh: ST

Trong cây Yucca có hợp chất saponin rất đặc biệt. Saponin khi thủy phân tạo ra thành các phần gồm genin gọi là sapogenin và phần đường gồm một hoặc nhiều phân tử đường. Hợp chất saponin đang có trên thị trường hiện nay chủ yếu lấy từ cây Yucca (Yucca schidigera). Để thu hoạch saponin của cây Yucca người ta đem thân cây ngâm nước hoặc sấy khô. Nếu làm theo kỹ thuật sấy khô thì thân cây sau khi sấy đem nghiền thành bột, đó là bột saponin Yucca. Nếu làm theo kỹ thuật ngâm nước thì thân cây sau khi ngâm nước được ép lấy dịch, đó là “dịch chiết Yucca”.

Cơ chế

Các loại Yucca được chiết xuất ở dạng nước thì sẽ có khả năng kết hợp với các phân tử ammonia và chuyển đổi sang dạng hợp chất nitrogen không độc khác.

Cùng với đó, trong vỏ cây Yucca có nhiều hợp chất stilben (C14H12) là loại chất cũng có liên quan đến khả năng hấp thụ ammonia.
Một số nghiên cứu cũng cho thấy saponin trong Yucca có khả năng ức chế có chọn lọc một số vi khuẩn gram dương.

Tác dụng

Sử dụng làm chất bổ sung trong thức ăn cho tôm, cá: Chế phẩm được chất chiết xuất từ Yucca schidigera ở dạng bột là một trong những nguyên liệu, thành phần được bổ sung cho thức ăn của tôm nhằm quản lý và làm giảm nồng độ ammonia và các hợp chất khác. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, khi bổ sung các loại Yucca vào thức ăn thì tôm tăng trưởng tốt hơn, giảm tỷ lệ chết. Cụ thể, Yang, et al. nhận thấy rằng việc bổ sung 0,2% chiết xuất Yucca (YSE) trong khẩu phần ăn có lợi cho khả năng miễn dịch của tôm do việc tăng tổng lượng protein trong huyết thanh và giảm các hóa chất có hại và dễ bay hơi. Và Yeh, et al. báo cáo rằng tôm càng xanh (Macrobrachium rosenbergii) tiếp xúc với saponin trong nước ở các nồng độ khác nhau 0; 0,3; 0,6; 0,9 và 1,2 mg/L trong 168 giờ làm tăng khả năng miễn dịch của chúng.

Sử dụng làm chất xử lý nước: Các loại Yucca có tác dụng làm giảm hàm lượng ammoniac trong hệ thống nuôi thủy sản. Thực tế, nghiên cứu đã cho thấy ammonia sẽ được giảm nhiều nhất trong vòng 12 giờ khi xử lý bằng các chiết xuất Yucca ở liều lượng 72 – 108 mg/L trong hệ các lồng nuôi tôm. Trong môi trường nước ngọt, các nghiên cứu cũng đã chứng minh hiệu quả xử lý ammoniac của chất chiết xuất Yucca. Cụ thể, hiệu quả giảm ammonia đạt cao nhất trong ao nuôi cá rô phi trong 12 – 24 giờ sau khi bổ sung chiết xuất Yucca.

Lưu ý

Chiết xuất Yucca nên được sử dụng vào ban ngày không nên sử dụng vào ban đêm. Việc sử dụng Yucca vào buổi tối rất dễ gây sốc (đặc biệt trong chu kỳ lột xác) dẫn đến hiện tượng tôm chết hàng loạt.

Có thể sử dụng Yucca định kỳ với men vi sinh, tuy nhiên, nên sử dụng trước khi sử dụng men vi sinh từ vài giờ đồng hồ, bởi Yucca có khả năng kháng khuẩn nhất định.

Hạn chế không nên sử dụng Yucca trong thời điểm tôm vừa lột xác đồng loạt. Bởi lẽ, Yucca có hàm lượng saponin 10% có khả năng kích thích tôm lột xác, nếu tôm vừa lột xác mà lại kích lột sẽ làm tôm yếu dần đi.

Ngoài Yucca, cần kết hợp với việc sục khí và sử dụng men vi sinh để đảm bảo môi trường ao nuôi luôn được ổn định và an toàn.
Cần lựa chọn loại sản phẩm chiết xuất Yucca tốt bởi các nhà cung cấp uy tín trên thị trường.