Tình trạng sử dụng hóa chất và kháng sinh trong nuôi trồng thủy sản

Trong quá trình nuôi trồng thủy sản, người nuôi thường sử dụng nhiều loại hóa chất và kháng sinh nhằm kiểm soát dịch bệnh, cải thiện tốc độ tăng trưởng, và giảm thiểu các vấn đề về môi trường. 

Các loại hóa chất phổ biến bao gồm chất xử lý nước, thuốc diệt khuẩn, thuốc trừ sâu, và các loại phân bón hóa học để cải thiện chất lượng nước. Kháng sinh được sử dụng để ngăn chặn hoặc điều trị các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn gây ra trong các hệ thống nuôi trồng thủy sản.

Một số loại hóa chất và kháng sinh trong ngành thủy sản này bao gồm:

Kháng sinh: Oxytetracycline, Enrofloxacin, và Sulfamethazine thường được dùng để phòng và điều trị các bệnh vi khuẩn.

Hóa chất xử lý nước: Chlorine, formalin, và các hợp chất chứa đồng giúp kiểm soát tảo, nấm và các loại ký sinh trùng khác.

Tuy nhiên, việc sử dụng không đúng liều lượng hoặc lạm dụng các chất này có thể dẫn đến tình trạng dư lượng tồn đọng trong sản phẩm thủy sản. Điều này ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng và gây khó khăn trong việc xuất khẩu sản phẩm sang các thị trường có tiêu chuẩn khắt khe.

Ảnh hưởng của dư lượng hóa chất và kháng sinh

Dư lượng hóa chất và kháng sinh trong sản phẩm thủy sản có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng. Trước hết, đối với người tiêu dùng, việc tiêu thụ sản phẩm chứa dư lượng hóa chất vượt quá mức cho phép có thể dẫn đến các vấn đề về sức khỏe, bao gồm:

Kháng kháng sinh: Việc tiêu thụ tôm, cá có chứa kháng sinh dư thừa có thể làm cho vi khuẩn gây bệnh phát triển khả năng kháng thuốc, khiến các loại kháng sinh thông thường trở nên kém hiệu quả trong việc điều trị bệnh nhiễm trùng ở con người.

Ngộ độc và bệnh mãn tính: Hóa chất như formalin hay các chất chứa đồng có thể gây ra ngộ độc nếu tồn dư trong thực phẩm với nồng độ cao. Ngoài ra, các hợp chất này có thể gây ra các bệnh lý lâu dài như ung thư hoặc suy giảm chức năng cơ quan trong cơ thể nếu tích tụ qua thời gian.

Về mặt môi trường, việc lạm dụng hóa chất và kháng sinh có thể làm suy thoái chất lượng nước, phá vỡ cân bằng sinh thái trong các vùng nuôi trồng thủy sản. Chất thải chứa dư lượng hóa chất có thể lan truyền ra môi trường xung quanh, gây ô nhiễm nguồn nước và ảnh hưởng đến các loài thủy sản và sinh vật khác.

Các phương pháp kiểm tra dư lượng hóa chất và kháng sinh

Kiểm tra dư lượng hóa chất và kháng sinh là một bước quan trọng để đảm bảo an toàn thực phẩm và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế. Các phương pháp kiểm tra thường được sử dụng bao gồm:

Sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC): Đây là một phương pháp phân tích phổ biến để phát hiện và định lượng dư lượng kháng sinh và hóa chất trong sản phẩm thủy sản. HPLC có khả năng phân tích các hợp chất hữu cơ với độ nhạy cao và độ chính xác lớn, giúp xác định các hợp chất tồn dư trong sản phẩm.

Phân tích khối phổ (LC-MS/MS): Phương pháp này kết hợp sắc ký lỏng với khối phổ, giúp tăng cường khả năng phát hiện dư lượng hóa chất và kháng sinh ở nồng độ rất thấp. LC-MS/MS được sử dụng phổ biến trong việc kiểm tra sản phẩm xuất khẩu do khả năng đáp ứng các yêu cầu khắt khe của thị trường quốc tế.

Kiểm tra nhanh kháng sinh: Các bộ kit kiểm tra nhanh được sử dụng rộng rãi tại các trại nuôi trồng thủy sản để phát hiện các nhóm kháng sinh phổ biến như Tetracycline, Quinolone và Sulfonamide. Phương pháp này đơn giản, nhanh chóng và có thể phát hiện dư lượng kháng sinh ngay tại trang trại mà không cần thiết bị phức tạp.

Dựa trên số liệu từ Cục Quản lý Chất lượng Nông Lâm sản và Thủy sản (NAFIQAD), trong năm 2023, tỷ lệ sản phẩm thủy sản vi phạm quy định về dư lượng hóa chất và kháng sinh khi xuất khẩu đã giảm khoảng 20% so với năm trước nhờ tăng cường kiểm soát tại nguồn. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những trường hợp vi phạm, đặc biệt là tại các cơ sở nuôi nhỏ lẻ và thiếu các biện pháp kiểm tra nghiêm ngặt.

Biện pháp hạn chế dư lượng hóa chất và kháng sinh trong nuôi trồng thủy sản

Để giảm thiểu tình trạng dư lượng hóa chất và kháng sinh trong sản phẩm thủy sản, cần có các biện pháp đồng bộ từ người nuôi, cơ quan quản lý, và thị trường:

Áp dụng quy trình nuôi trồng theo tiêu chuẩn: Người nuôi cần tuân thủ các quy trình nuôi trồng theo tiêu chuẩn như GlobalG.A.P. hoặc ASC, giúp giảm thiểu việc sử dụng hóa chất và kháng sinh. Các quy trình này yêu cầu người nuôi sử dụng các biện pháp phòng bệnh tự nhiên như cải thiện quản lý môi trường nước và sử dụng các sản phẩm sinh học thay thế kháng sinh.

Tăng cường quản lý và giám sát từ cơ quan chức năng: Các cơ quan quản lý cần tăng cường kiểm tra, giám sát việc sử dụng hóa chất và kháng sinh tại các trại nuôi. Đồng thời, việc áp dụng hệ thống giám sát dư lượng hóa chất và kháng sinh trên diện rộng giúp phát hiện sớm các trường hợp vi phạm và ngăn chặn các lô hàng không đạt tiêu chuẩn.

Nâng cao nhận thức của người nuôi: Cần tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn cho người nuôi về tác hại của dư lượng hóa chất và kháng sinh, từ đó khuyến khích họ sử dụng các biện pháp nuôi trồng bền vững và thân thiện với môi trường.

Thúc đẩy nghiên cứu và phát triển các sản phẩm thay thế: Việc nghiên cứu và phát triển các sản phẩm thay thế hóa chất và kháng sinh, như các chế phẩm sinh học, enzyme hay vi khuẩn có lợi, giúp cải thiện sức khỏe tôm cá mà không gây ra tình trạng tồn dư hóa chất.

Kiểm tra dư lượng hóa chất và kháng sinh trong nuôi trồng thủy sản là một bước quan trọng để đảm bảo sản phẩm thủy sản an toàn và bền vững. Mặc dù có nhiều tiến bộ trong việc kiểm soát và giám sát dư lượng, việc nâng cao nhận thức của người nuôi và áp dụng các biện pháp nuôi trồng bền vững vẫn là chìa khóa để đảm bảo ngành thủy sản phát triển lâu dài và đáp ứng các yêu cầu khắt khe của thị trường quốc tế.

Dẫn nguồn: tepbac